Legionella Preventie

Om een goed inzicht te geven in het hoe en waarom van Legionella preventie is het in onze ogen noodzakelijk dat u weet waar we het over hebben.

Wat is Legionella?

De Legionella Bacterie leeft in kleine aantallen in oppervlaktewater, grondwater en in de bodem. Dit is op zich ongevaarlijk omdat het om kleine aantallen gaat. Indien de bacterie kan uitgroeien tot grote aantallen vormt dit een risico.

Onder welke condities kan de legionella bacterie zich vermenigvuldigen?

In water met een stabiele constante temperatuur tussen 20 en 50 ˚C (temperatuur van 37 ˚C is voor de bacterie ideaal) in stilstaand (stagnerend) water, als er een biofilm (slijmlaag) in de leidingen aanwezig is, en als er voedingstoffen zoals ijzer in het waterleidingsysteem aanwezig zijn.

Hoe ontstaat een legionella besmetting?

Door het inademen van zeer kleine waterdruppels met de bacterie, die door verneveling in de lucht zijn gekomen, bijvoorbeeld bij het  douchen, gebruiken van een bubbelbad, via een tuinsproeier of door het gebruik van een brandslanghaspel. Besmetting vindt dus plaats in de longen.

Wat zijn de symptomen van een legionella besmetting?

Als mensen besmet raken met legionellabacteriën kunnen ze een ernstige longontsteking (ook bekend als legionellose of veteranenziekte) krijgen.

De lichte vorm wordt aangeduid als legionellagriep.

De persoon die is besmet ondervindt gedurende enkele dagen (tot 5 dagen) griepachtige verschijnselen met symptomen als koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. In deze vorm is de ziekte niet gevaarlijk, er ontwikkeld zich geen longontsteking. De klachten gaan meestal zonder behandeling vanzelf over.

De Zware vorm, longontsteking wordt aangeduid als legionellose of veteranenziekte

De persoon die is besmet ervaart de volgende symptomen, een snel opkomende hoofdpijn, spierpijn en een algeheel gevoel van malaise. Hierna gevolgd door een longontsteking met hoge koorts van boven 39 ˚C. De patiënt hoest veel en is vaak kortademig. Een deel van de patiënten heeft last van braken en diarree.

De gevolgen van de besmetting kunnen zeer ernstige gevolgen hebben, maar met een snelle toediening van de juiste antibiotica is de besmetting goed te behandelen. Het is dus zaak dat er vroegtijdig wordt vastgesteld of het om legionella besmetting gaat of niet. Vaak duurt het wel nog lang, nadat de longontsteking is genezen, voor de patiënt weer helemaal is hersteld.

Wie loopt grootste risico op besmetting?

De groep die het grootste risico loopt op besmetting zijn vooral ouderen, mensen die veel roken, alcohol en/of drugs verslaafden, en mensen die medicijnen gebruiken die hun afweer verlagen of verstoren.

Vandaar dat de overheid gebouwen waar dergelijke mensen vaak, tijdelijk of permanent, worden gehuisvest als prioritaire gebouwen heeft aangewezen.

Ontdekking van legionella

Na een conventie voor oorlogsveteranen in Philadelpia (USA) werden veel deelnemers ziek en uiteindelijk is dit terugherleid tot de legionella bacterie in het drinkwaterstelsel in het hotel waar de veteranen verbleven.

In Nederland werd in 1999 kort na de West Friese Flora in Bovenkarspel een epidemie van legionella besmetting vastgesteld met meer dan 200 mensen die besmet waren, waarvan er 32 zijn overleden. Uit onderzoek is naar voren gekomen dat een bubbelbad dat gevuld was met water uit een brandslanghaspel en zonder gebruik van chloor de besmettingsbron was.

Wettelijke maatregelen

De besmetting opgelopen tijdens de West Friese Flora was aanleiding voor de overheid om regelgeving op te stellen voor legionella preventie, initieel opgenomen in hoofdstuk IIIc van Waterleidingbesluit. In juli 2011 is de wetgeving voor drinkwater en legionella aangepast en vervangen door de Drinkwaterwet, het drinkwaterbesluit en verschillende regelingen, waarbij voor legionella preventie met name de Drinkwaterregeling en de Regeling legionella preventie in drinkwater en warm water relevant zijn.

Wie houdt toezicht?

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT) voert samen met de drinkwaterbedrijven de controles uit. Initieel ligt de controle bij de drinkwaterbedrijven die overtredingen moeten melden bij ILenT en in voorkomend geval is ILenT bevoegd middels lik-op-stuk beleid proces-verbaal op te stellen met last onder dwangsom.

Wat moet u doen?

Als eigenaar, huurder, gebruiker of gezamenlijk bent u ervoor verantwoordelijk dat u middels een risicoanalyse in kaart brengt (of laat brengen) waar de legionella bacterie in uw drinkwaterinstallatie kan gaan uitgroeien tot risicovolle concentraties. Via beheerstaken vastgelegd in een beheersplan wordt uitgewerkt welke maatregelen en door wie deze maatregelen worden uitgevoerd om risico te beperken. Een drinkwaterinstallatie bestaat o.a. uit leidingen, aangesloten drinkwatertoestellen, vanaf de watermeter (leveringspunt drinkwaterbedrijf) tot aan de tappunten, inclusief de warm tapwater installatie en toestellen.

Wat moet u hebben voor goed legionella beheer?

• Een risicoanalyse
• Een beheersplan, de vastgelegde beheertaken moeten periodiek conform het beheersplan worden uitgevoerd
• Een logboek, dit mag zowel hardcopy als digitaal zijn
• Elk ½ jaar wettelijk verplicht aantal watermonsters nemen en laten analyseren door een geaccrediteerd laboratorium
• Bij vaststelling van een normoverschrijding van legionella in drinkwater dit melden bij ILenT en de noodzakelijke correcte maatregelen initiëren.
• Bij een ernstige besmetting in samenwerking met ILenT en GGD de huurders en gebruikers informeren

Wie is juridisch verantwoordelijk?

De gebouweigenaar is juridisch eigenaar van het complex en de drinkwaterinstallaties welke als gebouwgebonden worden beschouwd. In overleg met de huurder/gebruiker, een laboratorium en een installateur kan de gebouweigenaar zorgen dat de taken die vanuit de risico analyse in het beheersplan zijn vastgelegd middels een overeenkomst tussen eigenaar en de overige partijen wordt overgedragen. Water en Meer kan deze overeenkomsten voor u opstellen. De eigenaar blijft dan nog steeds verantwoordelijk voor de controle op de juiste uitvoer van de overgedragen taken en de registratie in het logboek. Water en Meer kan op verzoek maandelijks toezicht houden op de uitvoering en registratie.

Het Logboek

In het logboek moet voor elke beheersmaatregel een  logblad aanmaken en bijhouden. Alle logbladen worden in het logboek (hardcopy of digitaal) geregistreerd. Een goede registratie in het logboek is cruciaal voor een juist legionellabeheer. Daarnaast is het Logboek van groot belang om naar de inspectie aan te tonen dat alle beheerstaken ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.

Wetgeving

De zorgplicht, zoals vastgelegd in de wet, geeft aan dat u deugdelijk water aan uw gebruikers en medewerkers beschikbaar dient te stellen. Dit is vastgelegd in het drinkwaterbesluit, maar aanvullend ook in de WHVBZ (Wet hygiëne en veiligheid in badinrichtingen en zwemgelegenheden) en het arbo-besluit (proceswater). Naast de zorgplicht zijn er prioritaire instellingen door de wetgever benoemd.

Prioritaire instellingen zijn verplicht om een risico-inventarisatie en beheersplan op te laten stellen, monsternames uit te laten voeren en een logboek bij te houden. Water en Meer geeft u hierin het juiste advies, zodat u aan de gestelde eisen in de wetgeving voldoet en deugdelijk water beschikbaar stelt.

Omdat het opstellen van een risico analyse en beheersplan veel technisch inzicht vereist is in het Drinkwaterbesluit vastgelegd dat een risico analyse en beheersplan door een conform BRL 6010 gecertificeerde adviseur moet worden uitgevoerd.